Một kịch bản hay thường gồm nhiều yếu tố phối hợp với nhau để kết nối người đọc hoặc khán giả, đưa thông tin và giải trí, và truyền tải thông điệp hoặc mục đích của tác giả.
Trong khi tầm quan trọng của từng yếu tố có thể khác nhau tùy thuộc vào thể loại của câu chuyện, cũng như nền tảng mà câu chuyện này được giới thiệu (sách, phim truyền hình dài tập, phim điện ảnh, vv…), bạn có thể ứng dụng checklist 15 yếu tố quan trọng sau đây để viết một câu chuyện/kịch bản tốt.
1. Cốt truyện thuyết phục
Cốt truyện là chuỗi các sự kiện tạo nên câu chuyện. Các trường đoạn này bao gồm:
– Trình bày (exposition) là phần giới thiệu của câu chuyện và các nhân vật
– Hành động gia tăng (rising action) liên quan đến xung đột mà các nhân vật gặp phải
– Xây dựng đến một đỉnh điểm (climax) trở thành bước ngoặt của câu chuyện
– Hành động thoái trào (falling action) thể hiện hậu quả của đỉnh điểm
– Giải quyết (resolution) của các diễn biến nhân vật và câu chuyện mà hình thành kết phim
Sự khác nhau giữa câu chuyện (Story) và cốt truyện (Plot):
Câu chuyện thể hiện ai, cái gì, và khi nào của câu chuyện.
– Nhân vật là những ai?
– Họ đang đối mặt với những xung đột nào?
– Các sự kiện đang diễn ra ở đâu?
Các cốt truyện thể hiện cách nào, khi nào và tại sao của câu chuyện.
– Các nhân vật đối mặt với xung đột mà họ đang gặp phải như thế nào?
– Câu chuyện diễn ra trong cuộc sống của các nhân vật vào khi nào?
– Tại sao các nhân vật đối mặt với xung đột, và tại sao họ đang phản ứng với nó theo cách này?
Câu chuyện trung tâm (Core story) có thể thể hiện qua câu Logline
Ví dụ phim Silence of the Lambs (1991): Một học viên trẻ trường sĩ quan F.B.I. phải nhờ sự giúp đỡ từ một tên giết người hàng loạt đang bị tống giam để bắt một tên giết người hàng loạt khác chuyên lột da nạn nhân.
2. Các nhân vật thú vị
Bộ phim có thể có nhiều hoặc một vài nhân vật. Thậm chí, một số câu chuyện hay chỉ có một nhân vật duy nhất.
Các nhân vật dẫn dắt câu chuyện và cốt truyện vì họ đối mặt với xung đột xảy ra với họ hoặc do lựa chọn của họ. Mỗi nhân vật cần có:
– Các tính cách riêng biệt
– Các động cơ
– Các cung diễn biến bên trong và bên ngoài
– Các nhân vật hay nhất là những nhân vật có khuyết điểm. Xuyên suốt câu chuyện, khán giả sẽ thấy cách những khuyết điểm này giúp hoặc ngăn cản nhân vật vượt qua khỏi những xung đột họ gặp phải.
Trong phim thường bao gồm các nhân vật chính diện (nhân vật chính hoặc các nhân vật trong câu chuyện gặp phải xung đột nhiều nhất), các nhân vật phụ (thường xuất hiện nhưng không phải là bắt buộc) để hỗ trợ nhân vật chính trong hành trình của họ, nhân vật phản diện cản trở, đối lập với mục đích của nhân vật chính.
3. Bối cảnh
Câu chuyện diễn ra ở đâu? Các nhân vật sống ở đâu? Thế giới bình thường của họ như thế nào trước khi gặp phải xung đột? Họ giải quyết xung đột trong câu chuyện ở đâu? Bối cảnh là thời gian và địa điểm câu chuyện diễn ra. Thời gian và địa điểm của câu chuyện có thể ảnh hưởng đến một số yếu tố khác sau đây của câu chuyện:
– Tâm trạng
– Không khí
– Tông (Tone)
– Loại nhân vật
Trong phim Jaws, bối cảnh phim diễn ra quanh bãi biển trên một hòn đảo. Nước biển bủa quanh hòn đảo và nhân vật chính sợ nước. Bối cảnh này làm tăng thêm xung đột và diễn biến nhân vật, thêm không khí cho phim vì hòn đảo là một địa điểm du lịch ăn khách. Khán giả cũng gặp những người bản địa sống trên đảo, cho khán giả một góc nhìn khác về cộng đồng tại bờ biển và những người đến thăm quan.
Như đã thấy trong bản bóc tách trên, bối cảnh là một phần chính của câu chuyện. Bạn nên chú ý tới địa điểm của câu chuyện vì nó cung cấp thông tin cần thiết và hình ảnh cho người đọc kịch bản / khán giả xem phim. Bối cảnh sẽ quyết định nhiều yếu tố của câu chuyện, nhân vật và xung đột.
4. Xung đột
Xung đột là tất cả mọi thứ trong kể chuyện và phát triển nhân vật. Không có xung đột, câu chuyện thiếu hành trình cần thiết cho sự thay đổi của nhân vật. Sự phát triển của nhân vật xảy ra trong quá trình diễn biến câu chuyện và chủ yếu thông qua những hành động và phản ứng khi phải đối mặt với gian khó (xung đột).
Xung đột không đơn lẻ. Trong khi câu chuyên xoay quanh một xung đột trung tâm mà người anh hùng phải giải quyết, đây không phải là nguồn mâu thuẫn duy nhất. Thực tế là, câu chuyện phải liên tục giới thiệu, tạo lớp lang, và tiến hóa các xung đột thách thức nhân vật chính về mặt thể chất cũng như cảm xúc tại tất cả mọi bước tiến.
Mỗi bước ngoặt trong câu chuyện báo hiệu những xung đột mới, bổ sung hoặc được hoàn thiện hơn để tạo nên một mạng lưới những thử thách cho nhân vật và dẫn đến sự phát triển của nhân vật.
5. Không khí
Không khí (atmosphere) của câu chuyện được tạo ra bởi tone và tâm trạng được trình bày trong cốt truyện, khái niệm truyện, thể loại, nhân vật, và bối cảnh câu chuyện. Không khí phải nhất quán xuyên suốt câu chuyện.
Bạn không thể để một nửa câu chuyện thể hiện theo cách nhẹ nhàng và êm ái, rồi sau đó để cho câu chuyện đột ngột chuyển sang đen tối và khó chịu.
– Nếu bạn đang viết một câu chuyện phản-địa đàng, không khí phim sẽ thường tương đối ảm đạm và bất thường.
– Nếu bạn đang viết một câu chuyện hài, không khí phim thường nhẹ nhàng và vui vẻ.
– Nếu bạn đang viết một câu chuyện gay cấn giật gân, không khí phim thường căng thẳng.
Hãy nắm rõ thể loại bạn đang viết kịch bản và khán giả của nó. Bạn cần thể hiện được tone và tâm trạng bạn muốn thể hiện trong câu chuyện theo cách nhất quán nhất có thể.
